Klawiatury sterujące MIDI ze zmniejszoną klawiaturą (mini)
Klawiatury sterujące MIDI ze zmniejszoną klawiaturą (mini)
Zarówno początkujący, jak i doświadczeni producenci chętnie wybierają klawiatury ze zmniejszonymi klawiszami. Te najmniejsze liczące 25, 32 lub 37 klawiszy z łatwością postawimy na blacie tuż przed monitorem komputera lub laptopem. Wielość dodatkowych funkcji i integracja z różnymi aplikacjami może przyprawić o zawrót głowy, dlatego warto się im dobrze przyjrzeć zanim wybierzemy tą dla siebie.
Jakość klawiatury
Klawiatury sterujące bardzo różnią się wykonaniem… samych klawiszy. Wielu vlogerów jest zdania, że jeden z najlepszych i zarazem najcichszych mechanizmów można znaleźć w klawiaturach marki Arturia, w tym MicroLab. Klawisze mają porowatą powierzchnię, przypominającą w dotyku odrobinę kość słoniową, a sama klawiatura powinna zadowolić nawet wymagających klawiszowców. Bardzo dobrą jakością klawiatur w segmencie mini-sterowników wyróżniają się także m.in. produkty Native Instruments oraz Novation, w szczególności najnowsze modele Komplete Kontrol M32 oraz Launchkey Mini MK3. Nieco „lżejsze” klawiatury o płytszym „skoku” (różnica wysokości pomiędzy klawiszem wciśniętym i nie wciśniętym) znajdziemy w serii MKP Mini firmy AKAI. One jednak wyróżniają się większą ilością regulatorów i wyposażeniem w pady do wybijania rytmów. Nieco inne podejście zastosowała firma Korg, która stworzyła klawiatury Nanokey oparte na przyciskach w miejsce typowych klawiszy. Osoby przyzwyczajone do klawiatur syntezatorowych lub gry na fortepianie mogą narzekać na takie rozwiązanie, jednak ma ono pewne zalety - przyciski bardzo dobrze sprawdzają się do uruchamiania sampli, a same urządzenia są bardzo lekkie i małe. Inne różnice mogą obejmować siłę reakcji klawiatur na mocne uderzenie. W przypadku niektórych produktów już stosunkowo lekkie uderzenie wyzwala komunikaty nutowe o maksymalnej głośności (parametr ang. Velocity). Do zastosowań innych niż proste wyzwalanie sampli czy klipów audio w programie DAW polecamy wybierać klawiatury dynamiczne, czyli pozwalające uzyskać dźwięki cichsze i głośniejsze w zależności od intensywności gry. Klawisze mogą także nieznacznie różnić się szerokością – te które mają nieco szersze klawisze zwykle będę wygodniejsze w grze. Dobrym przykładem może być seria MidiPlus X Mini, której klawisze nie różnią się tak bardzo pod tym względem od pełnowymiarowych klawiatur.
Aftertouch
O ile większość klawiatur na rynku jest dynamiczna, czyli reaguje na siłę uderzenia w klawisze, generując komunikaty nutowe o różnym natężeniu (ang. Velocity), o tyle tylko część oferuje funkcję Aftertouch. Co to takiego? To zdolność generowania dodatkowych komunikatów ciągłych typu Control Change w reakcji na siłę dociśnięcia już wciśniętych klawiszy. W ten sposób można kontrolować np. otwieranie czy przymykanie się filtru obsługiwanego syntezatora lub dowolny inny parametr, o ile można przypisać mu reakcję na wartość parametru Aftertouch.
Jakiej rozpiętości klawiaturę wybrać: 2, 3 czy 4 oktawy?
Wiele mini-klawiatur MIDI jest ofertowanych w kilku wersjach, różniących się jedynie ilością klawiszy. Doskonałym przykładem może być seria Midiplus X mini, w której skład wchodzą modele X2, X3, X4 oraz X6 mini, gdzie liczba wskazuje na ilość oktaw. Rodzi się zatem pytanie, którą wybrać?
Najmniejsze modele na rynku wyposażone są w klawiatury o rozpiętości 2 oktaw, często zawierające w oznaczeniu liczbę 25, która z kolei wskazuje na liczbę klawiszy. To idealny format dla kogoś, kto pragnie rejestrować proste przebiegi melodyczne i basowe, a także akordy grane jedną ręką. Taką klawiaturę z łatwością zmieścimy w torbie na ramię, plecaku itd. Popularne są także klawiatury oznaczone numerami 32 i 37, np. Native Instruments Komplete M32 czy CME Xkey Air 37, oferujące odpowiednio ok. 2,5 oktawy oraz 3 oktawy. To dostatecznie dużo do odegrania większości akordów w układzie rozpisanym na dwie ręce, a także do gry bardziej złożonych przebiegów basowych itd. Warto zdecydować się na większy model, jeśli miałby spełniać rolę głównej klawiatury w domowej pracowni domowej. Do gry obiema rękami, np. lewą ręką basu i prawą ręką melodii potrzebna będzie klawiatura o długości minimum 4 oktaw, np. Midiplus X4 mini. Należy jednak pamiętać, że dłuższa klawiatura zajmie więcej miejsca na naszym biurku, tym samym będzie go mniej na postawienie innych urządzeń, kontrolerów MIDI, interfejsu audio czy syntezatora.
A co jeśli to nie wystarczy? Na szczęście niemal obowiązkowym elementem wyposażenia tych klawiatur są przełączniki oktaw, co przy odrobienie wprawy pozwala grać efektowne solówki przekraczające zakres klawiatury. Wystarczy obejrzeć np. popisy Jordana Rudessa na analogowym syntezatorze Moog SubPhatty, wyposażonego w tylko 25 klawiszy.
Przykładowe polecane mini klawiatury:
Brak w magazynie
Brak w magazynie
Brak w magazynie
Brak w magazynie
Produkt dostępny
Cena promocyjna 408,00 zł
Normalna cena: 479,00 zł
Brak w magazynie
Obrotowe enkodery czy "zwykłe potencjometry"?
Większość potencjometrów ma oznaczoną skalę „od do”, która określa zakres regulacji – innymi słowy potencjometry mają zwykle po prostu swój początek i koniec. Jeżeli chcemy za pomocą tego samego zestawu takich potencjometrów obsłużyć inny instrument wirtualny czy kolejne tory miksera w programie DAW, to niewyposażone w silniki potencjometry nie zmienią automatycznie swojego położenia. Jeżeli zmieniamy instrument wirtualny na inny i będziemy chcieli zmienić jego parametr za pomocą potencjometru, który wcześniej służył nam regulacji innego parametru, to podczas regulacji może dojść do skoków wartości. Rozwiązaniem tego problemu są tzw. „niekończące się” potencjometry typu endless, nazywane też enkoderami. Wyposażone w nie kontrolery zwykle są droższe, ale też wygodniejsze w obsłudze instrumentów wirtualnych.
Ile potencjometrów w klawiaturze MIDI?
Kolejne pytanie ile powinno być potencjometrów? Najlepiej jeśli będzie ich 8 lub więcej. Dlaczego akurat tyle? Wiele programów DAW i instrumentów wirtualnych pozwala nam wyznaczyć 8 najistotniejszych parametrów, którym łatwo przyporządkujemy fizyczne regulatory. W przypadku Cubase mówimy o ośmiu Quick Controls dla każdej ścieżki, w przypadku Ableton Live o ośmiu kontrolerach Makro dla każdego Instrument Rack czy Effect Rack. Osiem kluczowych parametrów dla każdego presetu pozwala nam zdefiniować także popularny syntezator Massive firmy Native Instruments. Mając mniej potencjemtrów pod ręką niż osiem, tracimy możliwość intuicyjnej obsługi wielu aplikacji.
Jeśli jednak do sterowania wirtualnym instrumentarium wykorzystujecie już inny kontroler, warto rozważyć zakup modelu, pozbawionego dodatkowych potencjometrów czy padów do wybijania rytmów. Świetnym przykładem doskonałej jakości klawiatury o super-kompaktowej budowie jest Arturia MicroLab.
Wyjście MIDI
Większość klawiatur MIDI jest przeznaczona do współpracy z komputerem. Komunikaty MIDI, w szczególności informacje nutowe oraz ciągi komend służące płynnej regulacji różnych parametrów (m.in. za pomocą potencjometrów) są przekazywane do i z komputera za pośrednictwem łącza USB. W przypadku chęci wykorzystania klawiatury do współpracy z zewnętrznymi urządzeniami MIDI (np. sprzętowymi syntezatorami) bez udziału komputera warto wybrać model wyposażony w wyjście MIDI, np. klawiaturę z serii Midiplus X mini lub Novation Launchkey MK3. W przypadku tej ostatniej wyjście zrealizowane jest na złączu TRS 1/8”, więc warto wyposażyć się w odpowiednią przejściówkę na 5-pinowe złącze typu DIN. Taka klawiatura świetnie sprawdzi się do sterowania np. analogowymi syntezatorami w wersji modułowej (ang. desktop).
Dołączone oprogramowanie i integracja DAW
Warto zwrócić uwagę na to, czy i jakie oprogramowanie jest dołączane do klawiatury. W przypadku klawiatur dedykowanych do obsługi określonych programów DAW, jak choćby Launchkey Mini MK3 firmy Novation, z którą otrzymujemy wersję Lite oprogramowania Ableton Live. Klawiaturę wystarczy wskazać w ustawieniach programu, aby wykorzystać pady do wyzwalania klipów audio czy MIDI a potencjometry do regulacji głośności na 8 ścieżkach czy obsługi makr odnoszących się do skonfigurowanych wcześniej parametrów efektów czy instrumentów. Jest to świetny wybór dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z produkcją muzyczną i chciałyby pracować w tym środowisku. Jeśli jednak wybraliśmy do pracy już inny program DAW niż Ableton Live, nie skorzystamy z integracji.
W przypadku klawiatur MPK Mini otrzymujemy m.in. wtyczkowy instrument o nazwie MPC Essentials, który umożliwia sampling, obsługę pętli i efektów we współpracy z dowolnym DAW.
Ogromnym atutem klawiatur Arturii jest natomiast dołączona aplikacja o nazwie Analog Lab, która daje dostęp do ponad 500 barw pochodzących z bardzo cenionych instrumentów wirtualnych tej firmy. Analog Lab może także działać jako wtyczka w dołączonym programie DAW Bitwig Studio 8-Track, będącym funkcjonalnym odpowiednikiem Ableton Live Lite. Za pomocą samej klawiatury możemy natomiast przeglądać barwy uruchamiane w ramach Analog Lab.
Jeszcze ciekawiej jest w przypadku klawiatur marki Native Instruments. Do malutkiej M32 jest dołączany nie tylko popularny Ableton Live Lite, ale także oprogramowanie Maschine, z którym klawiatura głęboko się integruje, umożliwiając tworzenie muzyki w zasadzie bez sięgania po myszkę. Co więcej, wraz z klawiaturą otrzymujemy także oprogramowanie Komplete Kontrol, zarówno w postaci samodzielnej jak i wtyczkowej, które służy przeglądaniu, uruchamianiu i kontrolowaniu instrumentów wirtualnych z dołączonej kolekcji Native Instruments Komplete Start, ale także innych instrumentów zgodnych z protokołem NKS (ang. Native Kontrol Standard) – o ile jesteśmy w ich posiadaniu. Sama klawiatura pozwala także przemieszczać się pomiędzy instancjami Komplete Start uruchomionymi w wybranych programach DAW (np. dołączonej wersji Ableton Live Lite).
Do wyżej wymienionych klawiatur dołączone są także różne instrumenty i efekty – być może wśród nich są właśnie takie, których potrzebujesz – dlatego zawsze warto przeanalizować opisy produktów, by wybrać taki, który zapewni komfortowy start bez konieczności inwestowania w drogi program DAW lub pozwoli uzupełnić naszą bibliotekę instrumentów wirtualnych o brakujące kategorie produktów.
Klawiatury z dużym pakietem oprogramowania będą jednak zwykle nieco droższe niż te, do których nie jest dołączane żadne oprogramowanie, np. Midiplus X Mini. Taka klawiatura będzie świetnym wyborem dla osób, które mają już swój ulubiony program DAW, w szczególności taki dla którego konkurencja nie oferuje głębszej integracji, np. popularny FL Studio.
Programowanie
Zarówno potencjometry, jak i przyciski klawiatur Midiplus X mini można zaprogramować do wysyłania dowolnych komunikatów ciągłych MIDI typu Control Change.
W przypadku klawiatury Native Instruments Komplete M32 mamy do czynienia ze stałym przypisaniem parametrów do enkoderów, jednak specjalne funkcje klawiatury i jej integracja z oprogramowaniem Komplete Kontrol daleko wykracza poza to, co byłoby możliwe na drodze ręcznego programowania.
Klawiatury marki Arturia programuje się z poziomu dołączonej aplikacji MIDI Control Center. W przypadku MicroLab możemy m.in. przypisać dowolne komunikaty ciągłe kołu modulacji zrealizowanemu za pomocą wstęgi.
Bardzo ciekawie prezentują się możności programowania nowych klawiatur marki Novation. Dzięki Novation Components możemy za pośrednictwem specjalnej aplikacji w chmurze przypisać przyciskom, padom i potencjometrów dowolne komunikaty MIDI. Programowania odbywa się w środowisku przeglądarki internetowej. Ustawienia obejmują także kolor podświetlenia padów oraz kanał MIDI.
Duże możliwości w zakresie programowania padów, przycisków i potencjometrów swoich kontrolerów oferuje także firma AKAI. Aplikacja dołączona do klawiatury MPK Mini pozwala nie tylko ustalić komunikaty nutowe i kontrolery CC dla padów i potencjometrów, ale także określić ich wartości minimalne i maksymalne.
Specjalne funkcje klawiatur MIDI
Akai MPK Mini jest wyposażona w sprzętowy arpeggiator, który można wykorzystać z wirtualnymi instrumentami do tworzenia przebiegów melodycznych. Klawiaturę MicroLab marki Arturia możemy natomiast zaprogramować do wyzwalania określonego rodzaju wielodźwięków (akordów). Tryb akordowy oraz znacznie bardziej rozbudowany funkcjonalnie sprzętowy arpeggiator znajdziemy natomiast na pokładzie klawiatury Novation Launchkey Mini MK3. Te specjalne funkcje klawiatury Novation możemy wykorzystać także w integracji z programem Ableton Live, co stwarza większe pole do improwizacji i gry na żywo niż w przypadku klawiatur konkurencji, które w większym stopniu ukierunkowane są na wspomaganie określonych etapów produkcji. Świetnie w grze na żywo w oparciu o oprogramowanie Maschine sprawdzi się Native Instruments Komplete M32.
